Vanessa i Virginia, czyli siostrzana miłość i… zazdrość

Wszyscy wiemy, jak zakończyło się życie jednej z najbardziej rozpoznawalnych (także za życia) autorek – Virginii Woolf, ale niewielu z nas także wie, że miała bardzo utalentowaną siostrę – malarkę – Vanessę Bell. Nikt zapewne nie wie, jak układało się ich wspólne i osobne życie. Na podstawie dokumentów, wspomnień i biografii wariację na ten temat stworzyła Susan Sellers w inspirowanej życiem sióstr powieści o prostym tytule Vanessa i Virginia. 

Co ciekawe, kolejność imion w tytule jest nieprzypadkowa, bowiem, to Vanessa jest narratorką tej fabularyzowanej podwójnej biografii sióstr Stephen, które znane będą pod swoimi późniejszymi nazwiskami. Będąc u kresu życia, jak sugeruje miejscami, wspomnienia dzieciństwa, młodości i dojrzałości dedykuje zmarłej siostrze, na którą cień choroby, ale i blask geniuszu, kładły się już we wczesnych latach życia. Jak pisze fikcyjna, choć bardzo rzeczywista Vanessa:

Obracam kalejdoskop pamięci i obserwuję, jak kształty zmieniają się i zanikają. Prawda nigdy nie jest łatwa do przyjęcia. Twój defekt psychiczny zarówno przyniósł ci ulgę, jak i był źródłem przerażenia. Bogowie obdarowali cię zbyt hojnie.

Trudne doświadczenia osobiste i historyczne ciężko doświadczyły członków rodziny Stephen, ale dzięki temu ich losy warto poznać w połączeniu. Wychowywane na przełomie XIX i XX wieku, w ideałach niemalże wiktoriańskich, przeżyły pierwszą, a Vanessa także drugą wojnę światową. Straciły rodziców, część rodzeństwa, bliskich przyjaciół, kochanków, mężów. Zabrała ich nie tylko śmierć, ale także zdrady, życie i dwudziestowieczna historia. Łączyło je wiele – poza więzami krwi, także podobieństwo fizyczne, zaciętość charakteru, artystyczne talenty, które znalazły ujście w innych dziedzinach, a także wzajemna zazdrość – początkowo o miłość rodziców i rodzeństwa, potem mężczyzn, sławę, pieniądze, dzieci… Zazdrość również dzieliła, ale nie na tyle mocno, by przerwać miłość siostrzaną i wzajemną potrzebę opieki. 

Zanim Virginia w 1941 roku napełniła kieszeń kamieniami i rzuciła się do rzeki Ouse, przeżyły ze sobą lub obok siebie 41 lat. Te lata, kluczowe także dla historii Europy, sfabularyzowane przez Sellers, bardzo zapadają w czytelniczą pamięć, pozostawiając w niej trwały ślad. Vanessa z jej dziećmi uczepionymi matczynej spódnicy i Virginia, która miała tylko dzieci papierowe, które nie rosną i nie odwracają się od swoich starzejących się twórców. Vanessa znajdująca ukojenie w malarstwie i postrzegająca rzeczywistość jako przedstawienie plastyczne i Virginia, malująca tylko słowami. Tak różne, a jednocześnie tak podobne do siebie. Bardzo wdzięczny, choć smutny i wzruszający materiał powieściowy, bardzo zręcznie wykorzystany przez autorkę.

Vanessa i Virginia to powieść pięknie napisana, oparta na rzetelnych źródłach. Sellers nie koloryzuje, nie skupia się na oklepanych, tych najbardziej znanych i najczęściej komentowanych, a więc tych krzykliwych, tabloidowych, wątkach. To wspaniała umiejętność, tak rzadka u współczesnych autorów. Czasem przecież lepiej skupić się na udowodnionej prawdzie, nie jej kontrowersyjnych fragmentach. Kolejną niewątpliwą zaletą powieści jest jej literacki język oraz ciekawa forma – wspomnienia wspólnego życia adresowane do zmarłej siostry, w dodatku w czasie teraźniejszym. To wymaga rozwiniętego warsztatu pisarskiego, ale także tłumaczeniowego. Połączenie tych dwóch warsztatów w Vanessie i Virginii jest niemal idealne. Jeżeli cokolwiek pozostawiło nie najlepsze, to okładka – choć klimatyczna, niespecjalnie oddaje historyczne realia epoki – dorosłe siostry Stephens raczej nie nosiły już takich strojów. Pomijając ten niewielki mankament, jestem książką zachwycona…

– (…) Ty sprawiasz, że świat się porusza.

– Nie bądź niemądra! – wybucham (…). – Doskonale poradzisz sobie beze mnie. Przede wszystkim (…) będziesz mogła robić to, co lubisz najbardziej. (…)

– I co by to miało być? – pytasz.

– Przecież możesz mnie wymyślać na nowo, ile dusza zapragnie.

Susan Sellers
Wydawnictwo Świat Ksiażki
Liczba stron: 222

Ocena: 5/6